Η πανέμορφη νησίδα Λαφονήσι ευρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης και είναι προσβάσιμη από την στεριά με τα πόδια από ένα σημείο της που έχει πολύ ρηχά νερά, βάθους ως ένα μέτρο περίπου.
![ÎÏοÏÎλεÏμα εικÏÎ½Î±Ï Î³Î¹Î± ελαÏονήÏι κÏήÏη ÏÏÏογÏαÏίεÏ]()
Πολύ επιπόλαια αναγράφεται συνήθως "Ελαφονήσι"αντί του σωστού Λαφονήσι, παραφράζοντας αυθαίρετα το πώς το αποκαλούν οι ντόπιοι επί αιώνες, όπως συμβαίνει και με πλείστες όσες άλλες καταγραφές ονομασιών χωριών και τόπων σε χάρτες, κείμενα κλπ.
Καταρχήν, δεν μπορεί επουδενί να σταθεί νοηματικά η ονομασία «Ελαφονήσι» γιατί ούτε υπήρχαν ποτέ ελάφια στην Κρήτη, ούτε μοιάζει καθόλου με ...ελάφι το σχήμα της ιστορικής νησίδας, με τους πολλούς υφάλους και επικίνδυνες για πλεούμενα, γεμάτες παλιά και σχετικά νεότερα ναυάγια* ρηχές ξέρες γύρω της, ειδικά στα βόρεια, δυτικά και νοτιοδυτικά της. Όσοι κάνουν ψαροτούφεκο γύρω του, όπως τυχαίνει να κάνει εδώ και 50 χρόνια και ο υποφαινόμενος τα συναντούν συχνά.
Λόγω αυτής της επικινδυνότητας έχει τοποθετηθεί από πολύ παλιά φάρος στο βορειοδυτικό, προς το πέλαγος μέρος του νησιού.
Μια ερευνητική ματιά σε κάποιο έγκυρο Λεξικό της αρχαίας ελληνικής στο λήμμα λαφ-λαφύσσω, λάφυγμα/λάφυξις/λάφυγμα, σε συνδυασμό με την αναφερθείσα στην προηγούμενη παράγραφο επικινδυνότητα και τα συνεχή εκεί ναυάγια, αρκεί για να βγει νόημα άρα και η μόνη λογική κι επιστημονική ετυμολόγηση της εδώ και αιώνες ονομασίας Λαφο-νήσι από τους κατοίκους των γύρω χωριών.
Στο εγκυρότερο όλων, οχτάτομο μνημειώδες "Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης"των Liddell & Scott διαβάζουμε λοιπόν επί λέξη:
λαφύσσω:Μετά ποιού ήχου αναρροφώ, λάπτω*, καταβροχθίζω, απλήστως καταπίνω
*λάπτω: πίνω, ροφώ
λαφύστιος: λαίμαργος, αδηφάγος
λάφυγμα/λάφυξις: αδηφάγος προσβολή
Προφανές λοιπόν ότι ονομάστηκε έτσι επειδή στα γύρω του αβαθή ή και σε σχετικά βαθιά αλλά με απρόβλεπτους ύφαλους νερά του λαφύσσονται, δηλαδή καταβρ
Έχει γράψει παλιότερα και ο κ. M. Κογχυλάκης γιατί επιβάλλεται να γράφεται και να ονομάζεται όπως επί αιώνες γινόταν, Λαφονήσι.
Καιρός να το καταλάβουμε όλοι, άτομα και ιδίως φορείς αυτοδιοίκησης και διακυβέρνησης, δημοσιογράφοι και κειμενογράφοι και να πάψουμε να επαναλαμβάνουμε τις ανόητες κι αυθαίρετες μετονομασίες τόσο σε αυτή την περίπτωση όσο και πολλές άλλες.
Πχ κάποιος (άγνωστο ποιος) ημιαγράμματος καταχώρησε κάποτε σε κάποια έγγραφα τον νέο οικισμό Λιβάδια του χωριού της μητέρας μου Αμυγδαλοκεφαλιού Κισσάμου σαν ..."Λειβάδια"!!!
Μάλλον, χωρίς να μπει στον κόπο να ανοίξει οποιοδήποτε λεξικό να δεί πως γράφεται η λέξη λιβάδι, είδε κάπου πως η Λεβάδεια Βοιωτίας γράφεται Λειβαδιά και ...μπέρδεψε την λιβαδερή περιοχή-γιαυτό την έλεγαν επί δεκάδες γενεών Λιβάδια οι ντόπιοι, του νέου οικισμού με την Λειβαδιά...
Και έκτοτε οι περισσότεροι, μιμητικά, αβίαστα, με κύρια ευθύνη διαχρονικά της τοπικής αυτοδιοίκησης και του υπουργείου εσωτερικών, το γράφουν ακόμα με ει!...
Κώστας Ντουντουλάκης
συντ δάσκαλος, πτυχ. πολιτικών επιστημών ερασιτέχνης ερευνητής της ελληνικής γλώσσας, ιστορίας και ετυμολογίας
Πολύ επιπόλαια αναγράφεται συνήθως "Ελαφονήσι"αντί του σωστού Λαφονήσι, παραφράζοντας αυθαίρετα το πώς το αποκαλούν οι ντόπιοι επί αιώνες, όπως συμβαίνει και με πλείστες όσες άλλες καταγραφές ονομασιών χωριών και τόπων σε χάρτες, κείμενα κλπ.
Καταρχήν, δεν μπορεί επουδενί να σταθεί νοηματικά η ονομασία «Ελαφονήσι» γιατί ούτε υπήρχαν ποτέ ελάφια στην Κρήτη, ούτε μοιάζει καθόλου με ...ελάφι το σχήμα της ιστορικής νησίδας, με τους πολλούς υφάλους και επικίνδυνες για πλεούμενα, γεμάτες παλιά και σχετικά νεότερα ναυάγια* ρηχές ξέρες γύρω της, ειδικά στα βόρεια, δυτικά και νοτιοδυτικά της. Όσοι κάνουν ψαροτούφεκο γύρω του, όπως τυχαίνει να κάνει εδώ και 50 χρόνια και ο υποφαινόμενος τα συναντούν συχνά.
Λόγω αυτής της επικινδυνότητας έχει τοποθετηθεί από πολύ παλιά φάρος στο βορειοδυτικό, προς το πέλαγος μέρος του νησιού.
Μια ερευνητική ματιά σε κάποιο έγκυρο Λεξικό της αρχαίας ελληνικής στο λήμμα λαφ-λαφύσσω, λάφυγμα/λάφυξις/λάφυγμα, σε συνδυασμό με την αναφερθείσα στην προηγούμενη παράγραφο επικινδυνότητα και τα συνεχή εκεί ναυάγια, αρκεί για να βγει νόημα άρα και η μόνη λογική κι επιστημονική ετυμολόγηση της εδώ και αιώνες ονομασίας Λαφο-νήσι από τους κατοίκους των γύρω χωριών.
Στο εγκυρότερο όλων, οχτάτομο μνημειώδες "Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης"των Liddell & Scott διαβάζουμε λοιπόν επί λέξη:
λαφύσσω:Μετά ποιού ήχου αναρροφώ, λάπτω*, καταβροχθίζω, απλήστως καταπίνω
*λάπτω: πίνω, ροφώ
λαφύστιος: λαίμαργος, αδηφάγος
λάφυγμα/λάφυξις: αδηφάγος προσβολή
Προφανές λοιπόν ότι ονομάστηκε έτσι επειδή στα γύρω του αβαθή ή και σε σχετικά βαθιά αλλά με απρόβλεπτους ύφαλους νερά του λαφύσσονται, δηλαδή καταβρ
Έχει γράψει παλιότερα και ο κ. M. Κογχυλάκης γιατί επιβάλλεται να γράφεται και να ονομάζεται όπως επί αιώνες γινόταν, Λαφονήσι.
Καιρός να το καταλάβουμε όλοι, άτομα και ιδίως φορείς αυτοδιοίκησης και διακυβέρνησης, δημοσιογράφοι και κειμενογράφοι και να πάψουμε να επαναλαμβάνουμε τις ανόητες κι αυθαίρετες μετονομασίες τόσο σε αυτή την περίπτωση όσο και πολλές άλλες.
Πχ κάποιος (άγνωστο ποιος) ημιαγράμματος καταχώρησε κάποτε σε κάποια έγγραφα τον νέο οικισμό Λιβάδια του χωριού της μητέρας μου Αμυγδαλοκεφαλιού Κισσάμου σαν ..."Λειβάδια"!!!
Μάλλον, χωρίς να μπει στον κόπο να ανοίξει οποιοδήποτε λεξικό να δεί πως γράφεται η λέξη λιβάδι, είδε κάπου πως η Λεβάδεια Βοιωτίας γράφεται Λειβαδιά και ...μπέρδεψε την λιβαδερή περιοχή-γιαυτό την έλεγαν επί δεκάδες γενεών Λιβάδια οι ντόπιοι, του νέου οικισμού με την Λειβαδιά...
Και έκτοτε οι περισσότεροι, μιμητικά, αβίαστα, με κύρια ευθύνη διαχρονικά της τοπικής αυτοδιοίκησης και του υπουργείου εσωτερικών, το γράφουν ακόμα με ει!...
Κώστας Ντουντουλάκης
συντ δάσκαλος, πτυχ. πολιτικών επιστημών ερασιτέχνης ερευνητής της ελληνικής γλώσσας, ιστορίας και ετυμολογίας
| * 1. Ναυάγιο IMPERΑTRICE 1907, ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ |
Τα νησάκια που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Μουσαγόραι νήσοι και σήμερα Πρασονήσι ή Άρτεμις και Πλακολήθρα ή Πλακουρήθρα αποτελούν ένα σύμπλεγμα χαμηλών σκοπέλων και υφάλων, ιδιαίτερα επικίνδυνους για τα διερχόμενα πλοία και προπαντός όταν επικρατεί θαλασσοταραχή. Γι αυτό και το πέρασμα του Λαφονησιού έχει ονομαστεί «Τάφος των καραβιών!» από τους ναυτικούς. Ένα από τα μεγαλύτερα ναυάγια λοιπόν που έγιναν στην περιοχή αυτή (1907) ήταν και το ναυάγιο του Imperαtriceπου αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες εκείνης της εποχής. Η εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα της 24ης Φεβρουαρίου 1907 μεταξύ άλλων ανέφερε: ... Εικόνες τρόμου, φρίκης και αγωνίας, διηγούνται οι παρατυχόντες χωρικοί μας από το ναυάγιο της «Αυτοκράτειρας» πρώτος μεταξύ των συναθροισθέντων χωρικών εις τον τόπο του Ναυαγίου δια να δώσωσι χείρα βοηθείας εις τους ναυαγούς ως εξακριβώσαμεν παρά δύο αυτοπτών μαρτύρων ήτο ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Πλοκαμάκης ηγούμενος της Μονής Χρυσοσκαλίτισσας όστις υπήρξεν ο εξ ουρανού άγγελος δια τους ναυαγούς. Αυτός διηύθηνε τους προθύμους χωρικούς πως να έρχονται βοηθοί καταλληλότερον. Αυτός ίδρυσε μετά της χωροφυλακής εις το Λαφονήσι πρόχειρον σταθμόν των πρώτων βοηθειών.Αυτό δεν ησύχασεν επί δύο ημέρες και νύχτες σώζων περιθάλπων τους ναυαγούς. Πρώτος αυτός έδωσε το παράδειγμα της αυταπαρνήσεως ριφθείς εις τα λυσσώδη κύματα και διασώσας τρεις τον ένα μετά τον άλλον εκ των πρώτων ναυαγών την πρώτην ημέραν του ναυαγίου.Αυτός διέταξεν και μετέφεραν ξύλα, οίνον, τροφήν, συνδόνας, κουβέρτας, σχοινία και παν ότι ευρίσκεται εις την Μονήν προς διάσωσιν και περίθαλψιν των εξαντλημένων ναυαγών. Εν μία λέξιν πάνες ομολόγουν ότι εκ των 32 ναυαγών οίτινες περισυλλέγησαν εις την Μονήν του, αδύνατον ήτο να υπιζήσωσιν ούτε δέκα άνευ του Αρχιμανδρίτου, ο οποίος υπήρξε αληθώς ο Σωτήρ πάντω, όσων εσώθησαν εκ των ζητησάντων προς της αφίξεως του πολεμικού να σωθώσι ριπτόμενοι εις την θάλασσαν την Παρασκευήν ή επέβησαν της προχείρου σχεδίας ην εσχημάτισαν εκ του πλοίου το Σάββατον. Το πρωχόν μοναστήριο του Αρχιμανδρίτου ερημώθη εκ της θυσίας εις ήν επιβλήθη εις τροφάς και ενδύματα. Και αυτός τους τσουμπέδες του διέθεσεν ο αληθής ούτος ιερεύς του Υψίστου.Η γενναιότητης και η προσωπική αυτοθυσία του Ηγουμένου, εχρησίμευσεν ως παράδειγμα και έθηκεν υπό τας διαταγάς τους πάντας τους υπέρ εκατόν συνανθροισθέντες χωρικούς εκ των πέριξ. Και πρώτον περισυνέλεξεν δώδεκα εκ των 50 πρώτων οίτινες είχον επιβεί λέμβων αίτινες είχον ναυαγήσει εις τους βράχους της νησίδας Λαφονήσι. Τούτους αφού εθέρμανε διά μεγάλης πυράς ην ήναψε επί της νησίδος και ήτις δεν έσβησε μέχρι της Κυριακής πρωί αφού τους επανέφερε δι εντριβών με οίνον θερμόν. Μεταξύ αυτών που βοήθησαν για την σωτηρία των ναυαγών αναφέρεται και ο Παν. Μοτάκης για τον οποίον η ίδια εφημερίδα αναφέρει : "….έναν άριστον κολυμπητήν τον Παν.Μοτάκην ώστε λησμονών τέσσερα μικρά τέκνα και την σύζυγον του ερρίφθη γυμνός εις την θάλασσαν κρατών την άκραν του σχοινιού. Κατ’ ευτυχίαν και αυτού και των επι της σχεδίας κατόρθωσαν ν’ αναβή επι αυτής και να την προσδέσει δια του σχοινιού…… Ο Μοτάκης εξελθών ημείφθη με δέκα δραχμάς για την αυταπάρνησιν του, υπο ενός μικρεμπόρου εντοπίου καλουμένου Γ.Γαλαντομάκης όστις προσέφερεν και σάκκον αλεύρου προς κατασκευήν άρτου δια τους ναυαγούς. Μετά το μεγάλο ναυάγιο του υπερωκεανίου Imperatrice το 1907 στο οποίο πνίγηκαν 300 άνθρωποι (σημ. Κ.Ντ./Αντίλογου: ανακριβές, αφού όλοι οι επιβαίνοντες, βλ. επόμενο δημοσίευμα, ήταν 152 από τους οποίους σώθηκαν οι 44 -είχε πλήρωμα 114 άνδρες και μετέφερε 38 επιβάτες μαζί με χιλιάδες τόνους ζάχαρης και άλλων προϊόντων) και θάφτηκαν ομαδικά στο νησί, τοποθετήθηκε φάρος που λειτουργούσε με πετρέλαιο. Ο φάρος εκείνος ήταν αρκετά ψηλός με εσωτερική πέτρινη σκάλα που αριθμούσε 132 σκαλοπάτια και 12 σιδερένια. (Δυστυχώς ο φάρος ανατινάχτηκε από τους ναζί επειδή υπήρχε εκεί από το 1937 ασύρματος). Δίπλα του χτίστηκαν καταλύματα των φαροφυλάκων με φούρνο και δεξαμενή συγκέντρωσης του νερού. Δυστυχώς, τότε προκειμένου να ψηθεί ο ασβέστης που χρειαζόταν για το χτίσιμο, με άδεια του τότε δημάρχου Κούνενι (Βάθης) κόπηκαν όλοι οι κέδροι και τα άλλα δέντρα του νησιού. Ο φάρος εκείνος ήταν ένα μηχάνημα με μία λάμπα από απλό γυαλί ή και με ένα ειδικό αμίαντο πυράκτωσης. Μία σιδερένια πλάκα γύριζε το φωτιστικό μηχανισμό που η ταχύτητά του ρυθμιζόταν με βάρη για κάθε 24ωρο. Ένας μηχανισμός δηλαδή παρόμοιος με τα παλιά ρολόγια του τοίχου. Ο ανεφοδιασμός του με πετρέλαιο και άλλα απαραίτητα εφόδια γινόταν μία φορά ετησίως και πάντοτε τους καλοκαιρινούς μήνες, που οι καιροί ήταν ευνοϊκοί, με το «πλοίο των Φάρων», του τότε Βασιλικού Ναυτικού «Ωρίων», το οποίο είχε μετασκευαστεί ειδικά γι αυτό το σκοπό . Βιβλιογραφία Κ. Παπαγεωργίου, Μ. Κογχυλάκης 2. ΑΤΜΟΠΛΟΙΟ «IMPERATRICE»(1907) Το πανέμορφο Ελαφονήσι της Κρήτης και οι γύρω απ’ αυτό σκόπελοι και ύφαλοι , ήταν γνωστά στην αρχαιότητα ως «Μουσαγόραι Νήσοι» . Εκτός όμως από το απαράμιλλο κάλλος του, το Ελαφονήσι και η περιοχή γύρω απ’ αυτό, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για τα διερχόμενα πλοία, κυρίως όταν επικρατεί θαλασσοταραχή.  Γι’ αυτό και η περιοχή είναι γνωστή με την, καθόλου καλακευτική ονομασία «Τάφος των ναυτικών». Στο Ελαφονήσι, ναυάγησε το αυστριακό ατμόπλοιο «Imperatrice» (9/2/1907, με το Ιουλιανό Ημερολόγιο) . Το πλοίο αυτό είχε ναυπηγηθεί πριν 20 χρόνια και εκτελούσε το δρομολόγιο Τεργέστη –Καλκούτα. Είχε πλήρωμα 114 άνδρες και μετέφερε 38 επιβάτες μαζί με χιλιάδες τόνους ζάχαρης και άλλων προϊόντων. Το πλοίο στις 04:10 της Παρασκευής 9/2/1907, σφήνωσε με την πλώρη στα βράχια. Στη θάλασσα έπεσαν 50 άτομα. Από αυτούς 12 σώθηκαν και 38 πνίγηκαν. Μόνο 17 από αυτούς βρέθηκαν και ενταφιάστηκαν στο Ελαφονήσι. Οι περισσότεροι πήγαν στην πλώρη για ασφάλεια, καθώς όπως αναφέραμε, το πλοίο ήταν σφηνωμένο στα βράχια και δύσκολα θα βυθιζόταν. Όταν τα νέα μαθεύτηκαν στα Χανιά, μετά από μιάμιση μέρα (!) έφτασαν στο Ελαφονήσι τα ρωσικά πλοία «212» τορπιλοβόλο του ρωσικού ναυτικού ,το «Κιβίνιτς» και το πλοίο «Κάστωρ». Ιδιαίτερα το «212» μετέφερε στα Χανιά πολλούς από αυτούς που βρίσκονταν στην πλώρη του πλοίου. Σημαντική ήταν η προσφορά του ηγούμενου της Μονής Χρυσοσκαλίτισσας Γρηγόριου Πλοκαμμάκη, ο οποίος ως επικεφαλής 50 κατοίκων των γύρω χωριών και ενός αστυνομικού, βοήθησε σημαντικά στη διάσωση πολλών ναυαγών. Οι τραυματισμένοι 32 στον αριθμό μεταφέρθηκαν στη Μονή,όπου 4 μοναχές τους περιέθαλψαν. Τεράστια ήταν η συμβολή του δεινού κολυμβητή Παναγή Μοτάκη, ο οποίος βούτηξε στη θάλασσα και δένοντας ένα σχοινί σε μια σχεδία που παρασυρόταν από το κύμα, την τράβηξε στην ακτή, σώζοντας 6 ανθρώπους που επέβαιναν σε αυτή. Ένας αστυνομικός, αψηφώντας τη φουρτουνιασμένη θάλασσα έπεσε στα παγωμένα νερά και έσωσε τη ζωή μιας κοπέλας, η οποία πνιγόταν καθώς είχε γλιστρήσει από μία σχεδία. Στο Ελαφονήσι, το 1922 χτίστηκε φάρος, το φως του οποίου ήταν ορατό από 40 μίλια μακριά. Κατά την αποχώρησή τους από την Κρήτη οι Γερμανοί, μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ανατίναξαν τον φάρο…. Και μια ακόμη απίστευτη ιστορία. Ένας ρακένδυτος άνδρας, μερικά χρόνια μετά το ναυάγιο στεκόταν έξω από το Υπουργείο Ναυτικών για μέρες. Τελικά, διαπιστώθηκε, ότι ήταν ο κυβερνήτης του ρωσικού πλοίου «212» Νικόλαος Φιλοσοφόφ, πρώην ανώτερος αξιωματικός του ρωσικού ναυτικού και διευθυντής των φάρων του Ευξείνου, ο οποίος καταδιώχθηκε από το νέο καθεστώς της Ρωσίας και βρέθηκε στην Ελλάδα. Είχε μαζί του μια επιστολή από τη βασίλισσα Όλγα, που έγραφε μεταξύ άλλων : «…. ο φέρων να βοηθηθεί» . Ο διευθυντής των φάρων Στυλιανός Λυκούδης, εισηγήθηκε στον Υπουργό Ναυτικών Ανδρέα Μιαούλη ( δισέγγονο του θρυλικού Ναυάρχου του 1821) να τον διορίσει επιστάτη στον φάρο του Ελαφονησίου, που θα λειτουργούσε σε λίγες μέρες! Έτσι και έγινε … Τελικά, όντως, τα καλύτερα σενάρια τα γράφει η ζωή. Περισσότερα για το ναυάγιο του «Imperatrice» στο εξαιρετικό, σχετικό άρθρο, του Μιχάλη Γ. Κελαϊδή στα «Χανιώτικα Νέα» (15/1/2013), που υπάρχει στο διαδίκτυο. |